Istorijat Suda u Smederevskoj Palanci – od najboljeg u Okrugu do Sudske jedinice: NEPRAVDA „KVAZI REFORME“

-Stoga je neophodno pokrenuti inicijativu, kojom bi se organizovali, kako  pravna struka, tako i svi građani Opštine Smederevska Palanka, za podnošenje zahteva Skupštini Republike Srbije, za izmenu Zakona o teritorijalnoj mreži sudova, radi ustanovljenja Osnovnog suda

Poslednjom reformom pravosuđa donet je nov zakon o teritorijalnoj mreži sudova (Zakon o sedištima i područjima sudova i javnih tužilaštava, Sl.gl.br. 101/2013).

Donošenjem  ovog zakona, dogodilo se u Smederevskoj Palanci, nešto što niko nije očekivao, tačnije Palanka je ostala bez sedišta Osnovnog suda. Sedište Osnovnog suda je  premešteno u Veliku Planu, a sud u Palanci je postao nejaka Sudska jedinica.

Teško je oteti se utisku, da se nije radilo o bilo kakvoj pravnoj, realnoj i logičnoj odluci, već o političkom ishodu partijskih moćnika, koji je na žalost predstavljao devastiranje i potpunu degradaciju, kako građana, tako svih pravnika i lica koja se bave pravosuđem (sudija, advokata, javnih tužilaca i dr). Ova odluka nema nikakvog opravdanja, a radi  jasnijeg razumevanja, za početak je dovoljno sagledati istoriju Suda u Smederevskoj Palanci.

Počeci rada Suda, na prostorima Opštine Smederevska Palanka, može se reći datiraju još s kraja 19. Veka. Na žalost o tome postoji vrlo malo sačuvanih, pisanih dokumenata. Ipak Zakonom o ustrojstvu sudova, Apelacionog i Kasacionog, od 20.01.1865. godine, predviđeno je da u svakom okrugu, postoji po jedan okružni sud kao prvostepeni, tako da je smederevski sud bio nadležan i za područje Sreza palanačkog. Uvidom u Arhivu Opštinskog suda u Smederevskoj Palanci utvrđeno je da postoje pisani dokumenti iz 30-ih  prošlog veka o ustrojstvu ovdašnjeg Suda. ( Misli se na Uredbu Kralja Aleksandra o ustrojstvu suda iz 1927 godine, što je 30 tih godina prošlogh veka!!!

Počeci profesionalnog sudstva u Smederevskoj Palanci vezuju se za ukaz Kralja Aleksandra br. 34218 od 30.05.1927. kojim se za predsednika Prvostepenog suda u Smederevskoj Palanci postavlja sudija Nikola Krstić, tako da se sa sigurnošću može reći  da je 01.06.1927. godine počeo sa radom Prvostepeni sud u Smederevskoj Palanci, kao  prvi profesionalni sud na ovom području.

Tada, 1927. godine,  kada je počeo rad Prvostepenog suda, pored pomenutog  predsednika suda Nikole  Krstića, sudijsku funkciju je obavljalo još četvoro sudija. Znači, tada je Sud u Palanci imao predsednika i četiri sudije, sekretara, sedam sudskih pisara, arhivara, računovođu  sa četiri zvaničnika i četiri služitelja (donošenjem poslednjeg Zakona o uređenju sudova, popularno nazvanim Zakonom o teritorijalnoj mreži sudova, palanački Sud nema predsednika, sekretara, sedam sudskih pisara, računovođu…).

Zakonom o uređenju sudova koji je proglašen Ukazom Kralja Aleksandra 24.09.1928. godine Prvostepeni sud u Smederevskoj Palanci, promenio je naziv u Sreski sud. Zanimljivo je, znači, da je u prošlom veku, ovdašnji Sud nosio ime Prvostepeni sud u Palanci, zatim od 1930. – 1966. godine Sreski sud, da bi nakon te godine dobio ime Opštinski sud, koje je nosio sve do reforme pravosuđa, od kada nosi naziv Sudska jedinica Osnovnog suda u Velikoj Plani.

I ono što se ne može nikako i nikada zanemariti jeste, da ni u najtežim ratnim periodima i drugim teškim okolnostima, u dugogodišnjoj istoriji Srbije i Palanke, taj sud nije prestajao sa radom. Znači, izuzimajući promene u nazivu institucije, i shodno tome promene u nadležnosti, od  ustanovljenja do „kvazi reforme“, nije bilo momenata koji bi uticali na kontinuitet i trajanje suda u Palanci.

U dokumentima koja svedoče gotovo 90 godina o trajanju i radu profesionalnog sudstva u Palanci, menjaju se samo imena predsednika, sudija i zaposlenih. Upravo ovaj kontinuitet je pokazao uspešnost Palanačkog suda da odoli iskušenjima koja su nametala burna vremena, obeležena kroz  istoriju ratovima i promenama državnih ustrojstava.

Nažalost, posle 90 godina takvog rada i kontinuiteta, pojavila se politička kvazi sila i moć, kojoj Sud u Smederevskoj Palanci nije mogao da se suprotstavi.

Za ovih proteklih 90 godina bilo je 15 predsednika Suda, počev od pomenutog Nikole  Krstića 1927., Vojislava Stankovića od 1935., Dimitrija Aksića od 1938., Obrena Šiljića od 1945., Miodraga Mitrovića, Živote Dabića, Đorđa Jovaševića, dr Dušana Stanojevića, Dragomira Đorđevića – Drage Madžara, Božidara Anđelkovića – Bata Lake, legendarnog Živorada Jelića, Milana Ilića, Dragoslava Pavlovića i Mihajla  Rajića.

Samo u periodu od 1927. do 1945. godine, sudijsku funkciju obavljalo je 18 sudija, u periodu od 1945. do takozvane reforme 35 sudija,  i preko 135 službenika. Nikada u ovom periodu nije bilo manje od 13 – 15 sudija na  stalnoj sudijskoj funkciji.

A danas Sudska jedinica u Palanci, nema predsednika Suda…., nema  javno tužilaštvo, nema krivično odeljenje, nema računovodstvo….

Od početka rada 1927. godine, zgrada starog Suda nalazila se u  ulici Kralja Petra, danas Trg  Heroja broj 7, koji je činio kompleks sa zgradom Suda, zatvorom i tužilaštvom, o čemu svedoči  avionski snimak iz 20-ih godina 20. veka i u tim prostorijama je Sud radio  sve do kraja  60-ih godina, kada je izgrađena nova zgrada Suda  na prostoru na kome se i sada nalazi, u ulici Vuka Karadžića.

Nova zgrada  Suda započeta je 1961. godine, a  završena 1967., kao zgrada Opštinskog suda. Otvoren trem u prizemlju sa stubovima koji nose spratnu konstrukciju, predstavlja  glavni ulaz i istovremeno otvara vizuru prema zgradi Opštine. Prilikom projektovanja vođeno je računa o funkcionalnosti, komforu i reprezentativnosti.

Godine 1998. u Opštinskom sudu u Smederevskoj Palanci, ukazala se potreba za proširenjem radnog  prostor i izvršena je rekonstrukcija zgrade Suda. Proširenje je podrazumevalo nadgradnju trećeg sprata i potkrovlja. Sa stanovišta  funkcionalnosti, ovo proširenje je obezbedilo dodatne radne prostorije za sudije i računovodstvo, kao i za formiranje  višenamenske reprezentativne sale za sastanke i seminare. Kompleks potkrovlja osvetljen je sa tri monumentalna prozora, nadkriljena trougaonim zabatima, čime je izgled  građevine dobio prelep arhitektonski izgled.

Nažalost, danas 70 odsto tog prostora se ne koristi. Veoma je žalostan osećaj kada ljudi  koji su ranijih godina radili u Sudu i stranke koje su dolazile u sud, prođu praznim hodnicima i postanu svesni koliko je nepravde naneto građanima Smederevske Palanke, kako iz gradskog tako i seoskog područja.

Ovaj  istorijat o radu Suda u Smederevskoj Palanci, ne može se završiti bez napomene da je on, dugi niz godina na području Okružnog suda u Smederevu, imao  najbolje rezultate u  pogledu kvaliteta rada, broja rešenih predmeta, potvrđenih sudskih odluka od strane Viših sudova, ažurnosti i drugih pokazatelja.

Na kraju, dočekali smo da je to, danas, samo mala Sudska jedinica.

Nije sporno da Velika Plana ispunjava uslove da poseduje sedišta Suda, ali je neprihvatljivo da takav status  nema i Sud u Smederevskoj Palanci.

Stoga je neophodno pokrenuti inicijativu, kojom bi se organizovali, kako  pravna struka, tako i svi građani Opštine Smederevska Palanka, za podnošenje zahteva Skupštini Republike Srbije, za izmenu Zakona o teritorijalnoj mreži sudova, radi  ustanovljenja Osnovnog suda u Smed. Palanci.

Zoran Stojkovac, advokat